بررسی دیدگاه ها در مورد رد یا قبول روایات ابو الخطاب

بسم الله الرّحمن الرّحیم بررسی پیشینیه کاربرد اصطلاح «معجزه» در روایات علی عادل زاده   در این نوشتار به سابقه پیدایش و کاربرد اصطلاح معجزه یا اعجاز و بررسی روایاتی که در آن‌ها این اصطلاح به کار رفته است می‌پردازیم. مقصود از اصطلاح معجزه / اعجاز، کاربرد این لفظ در معنای «امری خارق العاده به عنوان نشانه راستگویی مدعی» است؛ نه معانی لغوی دیگری که در لغت‌نامه و اشعار کهن برای آن دیده می‌شود.  تعیین زمانِ پیدایش اصطلاح معجزه در این بخش می‌کوشیم بازه زمانی را که در آن اصطلاح معجزه پدید آمده است، نشان دهیم. بیشینه و حدّاکثر زمانِ پیدایش و رواج قدیم ترین کتابهایی که با عنوان «اعجاز القرآن» معرفی شده، یکی «اعجاز القرآن» محمد بن عمر بن سعید الباهلی (م 300ق) (ابن السّاعی، الدر الثمین، ص167) و دیگری «اعجاز القرآن فی نظمه و تألیفه» ابو عبد الله محمد بن زید الواسطی (م 306ق) است. (ابن ندیم، الفهرست، ص58، 211) اگر نام این دو کتاب از سوی مؤلفانش تعیین شده باشد، نشان می دهد که در پایان قرن سوم، اصطلاح اعجاز کاملاً شهرت داشته است؛ اما می‌توان در این که نامگذاری این دو کتاب از سوی مؤلفان بوده باشد تردید کرد. البته اندکی بعد ابو الحسن اشعری (م 324ق)، ماتریدی (م 333ق) یا شاگردانش و ابو جعفر نحاس (م 338ق) لفظ «اعجاز» به معنای اصطلاحی آن را به کار برده اند. (اشعری، الإبانة، ص78؛ نحاس، الناسخ والمنسوخ، ص482؛ همو، إعراب القرآن، 2/ 283؛ ماتریدی، ج9، ص409) پیش از آن ابو جعفر طبری (224-310ق) و زجّاج (241-311ق) بارها «معجزه / معجزات» را به صورت مفرد یا جمع، وصفی یا اسمی در معنای اصطلاحی به کار برده اند که شاهد قطعی بر رواج این اصطلاح در پایانِ قرن سوم و آغاز قرن چهارم است. (برای نمونه نک: , ...ادامه مطلب

بسم الله الرّحمن الرّحیم در سال ۱۴۴۱ق در صنعاء کتابی با عنوانِ «اخبار الامام زید بن علی روایة ابی مخنف لوط بن یحیی الازدی» با تصحیح یوسف بن عبد الاله الضحیانی چاپ شده است. این کتاب بر اساس نسخ خطی آن (نک:‌ ص۴۲) به ابو مخنف منسوب شده است. مصحح کتاب در مقدمه نشان داده که ۷ مورد از ۱۴۵ روایت کتاب در منابع دیگر نیز از ابو مخنف نقل شده است و از این راه کوشیده انتساب نسخه را به ابو مخنف ثابت کند. (نک: ص۶-۱۲) در عین حال مصحح تذکر داده که برخی از اخباری که درباره زید در منابع دیگر از ابو مخنف نقل شده در این نسخه وجود ندارد و بر عکس برخی از اخبار این نسخه در منابع دیگر نقل نشده است. (ص۵) مصحح همچنین به ذکر دو کتاب با عنوانِ «کتاب زید بن علی» و «کتاب یحیی بن زید» در زمره آثار ابو مخنف استناد کرده است. (ص۱۳)  بر خلاف پندار مصحح، این نسخه ممکن نیست از ابو مخنف باشد. زیرا: ۱. مؤلف روایات کسانی را آورده که متأخر از ابو مخنف‌اند. مصحح خود به صورت گذرا به این نکته اشاره کرده (صص۱۵) اما پیرامون آن به قدر کافی تأمل نکرده است. مثلاً در صفحه ۲۰۵ از نصر بن مزاحم (م۲۱۱ق) از جریر بن عبد الحمید (م۱۸۸ق) روایتی نقل شده است که ممکن نیست راوی آن ابو مخنف (م۱۵۷ق) باشد. نصر بن مزاحم خود چه بسا اخبارِ ابو مخنف را با واسطه نقل می‌کند. همچنین از عمرو بن عبد الغفار الفقیمی (م۲۰۲ق) (ص۶۹، ۱۱۹)، ابراهیم بن علی بن الحسن بن علی بن ابی رافع (م۲۰۱-۲۱۰ق) (ص۱۸۶)، حسین بن زید بن علی (م۱۸۱-۱۹۰ق) (ص۱۹۱) روایت شده که متأخّر از ابو مخنف‌اند.  ۲. کثرت نقل از مشایخ هم‌طبقه یا کوچک‌تر از ابو مخنف شاهد دیگری است. با در نظر داشتن این نکته که بسیاری از این روایات در منابعِ دیگر به طرق کسانی غیر ابو مخنف از این مش, ...ادامه مطلب

شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید: <b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">, ...ادامه مطلب

چکیده مقاله: جمله مشهور «علی ممسوس فی ذات الله» از جمله اخبار منسوب به رسول الله (صلی الله علیه و آله) است که شارحان با وجود اهتمام بسیار، به توافقی در مورد معنای آن نرسیده‌اند، و شروح تفصیلی مشکل سازگاری واژه ممسوس را هم‌زمان با لغت و سیاق روایت ح, ...ادامه مطلب

به نظر می رسد سابقه آشنایی شیعیان با دعای جوشن کبیر چندان طولانی نیست. کفعمی این دعا را در دو کتاب مصباح (جنة الامان الواقیة) و البلد الامین بدون ذکر سند از پیامبر روایت کرده است. مرحوم مجلسی نیز نقل آن را به شیعیان متأخر نسبت داده است: «و من الأدعیة المعروفة دعاء الجوشن الکبیر و هو مروی عن النبی صلى الله علیه و آله رواه جماعة من متأخری أصحابنا رضوان الله عل, ...ادامه مطلب

مطلبی از کانال تلگرامی غلوپژوهی (عمیدرضا اکبری) از شواهد بسیار جالب در مورد دقت بالای ابن غضائری در بعضی از اقوال به ظاهر متفردش، نظر او در مورد اخبار ابو الخطاب است. به طور کلی چند دیدگاه در این زمینه وجود دارد: 1- ترک مطلق اخبار او حتی در دوران استقامت. (دیدگاه مرحوم ابن غضائری در الرجال، ص: 88/ 119) 2- ترک اخبار دوران ضلالت (دیدگاه مرحوم شیخ طوسی در العدة, ...ادامه مطلب